Bebeklerin çoğu sağlıklı doğup öyle kalsa da, küçük bir yüzdesi doğum sonrasında metabolik bir takım sorunlar nedeniyle hastalanır - bu, tespit edilmediği ve tedavi edilmediğinde bebeğin yaşamını tehdit edebilir.
Bazı bebekler ise doğuştan kalp rahatsızlığı gibi çeşitli nadir ama ciddi rahatsızlıklarla dünyaya gelir. Neyse ki, düşük maliyetli testler tüm bu rahatsızlıkları erkenden tespit edebilir ve uygun tedaviler ile birçok hayat kurtarılabilir.
Yenidoğan bebeklerin Test ve Taramaları Ne Zaman Yapılmalıdır?
Yenidoğan bebeklere yapılan testler, henüz başlangıç aşamasındaki hastalıkların tespitini sağlaması sebebiyle oldukça önemlidir. 1. tarama testlerinde örnek alma zamanına dikkat edilmelidir. Bebek hastaneden taburcu olmadan önce test ve taramaların yapılması beklenir. Ancak bebeğin yeterince beslenememesi durumunda test sonuçları yanlış çıkabilmektedir. Sağlık Bakanlığı, bu durumu göz önünde bulundurarak yenidoğan bebekler 15 gününü doldurunca testin tekrarlanmasını ister. Bahsedilenler: Fenilketönüri, TSH ve biotinidaz taramasıdır. Bebekten kan alınması için en uygun dönem, üçüncü, dördüncü ve beşinci günlerdir.
Hipotiroidi (tiroid hormonlarının az salgılanması) teşhisinin geç konması tedavide başarı oranını azaltmaktadır. (üçüncü haftadan sonra) Testler yapılmadığı için tanısı konamayan bebekler genelde hastaneye beslenememe, gelişim bozukluğu, zeka geriliği,sürekli uyuma hali, kaba yüz ve ses, cilt ve saç kuruluğu, hipotoni (düşük kas tonusu ya da gevşek vücut) şikayetleriyle gelir. Kan şekeri düşüklüğü, havale, aşırı ter ve idrar kokusu, ciddi enfeksiyonlar ise metabolik rahatsızlıkların habercisi olabilir.
Topuk Kanı Taraması
Sağlık Bakanlığı, Yenidoğan Tarama Programı kapsamında, bebeğin topuğundan bir kaç damla kan alınarak Fenilketonüri, Konjenital Hipotiroidi, Biotinidaz Eksikliği ve Kistik Fibrozis hastalıkları taranmaktadır.
Fenilketönüri, merkezi sinir sistemini etkileyen ve zeka geriliğine yol açan doğuştan gelen bir metabolik hastalıktır. Teşhisi sonrasında tedavisi oldukça kolay şekilde yapılabilmektedir. Yenidoğan bebeğin gıda ile aldığı fenilanin miktarı azaltılarak normal sınırlara getirilmeye çalışılmasıyla tedavi edilir. Eğer yenidoğan taramaları atlanır ve geç teşhis konursa bebeğin aldığı hasar kalıcı olabilir.
TSH ile bebeğin tiroit bezinin sağlıklı bir şekilde tiroit üretip üretmediği kontrol edilir. Hipotiroidi tiroit hormonunun az salgılanmasıdır. Hipotiroidi nöromotor gelişimini etkileyerek zeka geriliği yaratabilir.
Biotinidaz eksikliği (BIOT), vücudun biotini yeniden kullanamadığı ve geri dönüştüremediği genetik bir rahatsızlıktır. Eksikliğinde zeka geriliği, işitme kaybı, göz sinirlerinin gelişmemesine gibi birçok hastalığa sebep olabilmektedir. Biotinidaz eksikliği ilaçla tedavi edilebilir.
İşitme Testi
İşitme testi ile sessiz bir ortamda, kulaklarına verilen ses dalgasına yenidoğan bebeğin verdiği tepki ölçülerek, bebeğin duyma yetisinde bir sorun olup olmadığı belirlenir. Bu tarama, sağırlık durumunda tedavi sürecinin hızlıca başlaması için yenidoğanlar için çok önemlidir. Test, deneyimli bir uzman odiyolog ya da konuyla ilgili eğitim almış bir hemşire tarafından yapılabilir. Test için en uygun zaman doğumdan 48 saat sonrasıdır. Orta düzeydeki işitme kayıpları kulaklıkla giderilebilirken, daha ileri düzeydekiler ise ‘Koklear implant’ yöntemiyle tedavi edilebilmektedir. Özellikle ailede işitme engeli olanlar ve prematüre bebeklerin mutlaka taramaya girmesi gerekir.
Kalça Ultrasonu
Doğumsal kalça çıkığı tespiti, yenidoğan bebekler 1 ayını doldurunca ultrason ile yapılmaktadır. Ultrason çekimi yapan kişi konuyla ilgili bilgili ve tecrübeli olmalıdır. Aksi durumda sonuç güvenilir olmaz. Çocuk ortopedistinin ya da bebek kalça ölçülerini almayı bir radyolog bu ultrason çekimini yapabilir. Kalça çıkığı riski çoğul gebeliklerde, ailede benzer bir öykü olması durumunda ve makat geliş doğumlarda ( bebeğin ters durması) artmaktadır. Bebek eğer bu riskleri taşıyorsa testin ilk haftada yapılması önemlidir.
Göz Kontrolleri
Bebeğiniz 1 aylık olduğunda göz muayenesini yaptırabilirsiniz. İşlem göz bebeği genişletilerek, gözün ön ve arka bölümlerinin incelenmesiyle yapılır.
Bebeğinizin gözlerinde olabilecek bir problemin erkenden tanısının konması tedavinin başarılı olması için önemlidir. Erken tanı için dikkat edilmesi gerekenler ise aşağıdaki gibidir:
- İlk aydan sonra yavaş yavaş bebeğin göz fonksiyonlarını takip edilmeli, özellikle göz teması kurup kurmadığına bakılmalıdır. Bu ilişkinin kurulmaması ya da gözde belirgin bir renk ve şekil farklılığı varsa hemen doktora danışılmalıdır.
- Prematüre bebekler de ise düzenli olarak göz doktoru muayenelerine gidilmesi önerilmektedir. Prematüre bebeklere nasıl bakmalısınız isimli makalemize göz atabilirsiniz.
- Bebeklerin görme kusurları bebek büyüdükçe ortaya çıkabilir. Sürecin takip edilmesi yerinde olacaktır.
- İlk aydan sonra yapılan göz sağlığı muayenesinde bir sorun olmaması durumunda, 1,5 yıl sonra tekrar kontroller yapılmalıdır.