Çocuklarda DEHB Nedir?
DEHB (Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu) çocukları ve ergenleri etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB'li çocuklar dikkatlerini toplamakta, dürtüsel davranışlarını kontrol etmekte zorluk çekebilir ve aşırı aktif veya hiperaktif olabilirler.
DEHB'nin üç alt tipi vardır:
- Ağırlıklı olarak Dikkatsiz Tip: Bu alt tipe sahip çocuklar dikkatlerini toplamakta, odaklanmakta ve talimatları takip etmekte güçlük çekerler. Unutkan, dağınık olabilirler ve görevleri tamamlamakta zorlanabilirler.
- Ağırlıklı olarak Hiperaktif-İmpulsif Tip: Bu alt tipe sahip çocuklar aşırı aktiftir ve hareketsiz oturmakta zorlanırlar. Başkalarının sözünü kesebilir, dürtüsel davranabilir ve sıralarını beklemekte zorluk çekebilirler.
- Kombine Tip: Bu, DEHB'nin en yaygın alt tipidir ve hem dikkatsizlik hem de hiperaktivite-dürtüsellik belirtilerini içerir.
DEHB bir çocuğun akademik, sosyal ve duygusal gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Ebeveynlerin ve bakıcıların ilaç, terapi ve davranışsal müdahaleleri içerebilecek kapsamlı bir tedavi planı geliştirmek için sağlık uzmanlarıyla birlikte çalışması önemlidir.
Yeni Yürümeye Başlayan Çocuklarda DEHB Belirtileri
DEHB (Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu) tipik olarak 6 ila 12 yaş arasındaki çocuklarda teşhis edilir. Bununla birlikte, bazı küçük çocukların DEHB belirtileri göstermesi mümkündür.
Yeni yürümeye başlayan çocukların doğal olarak daha kısa dikkat sürelerine sahip olduklarını ve daha büyük çocuklara veya yetişkinlere göre daha aktif ve dürtüsel olabileceklerini unutmamak önemlidir. Bu nedenle, sadece aktif ve dürtüsel olmak, yeni yürümeye başlayan bir çocuğun mutlaka DEHB olduğu anlamına gelmez.
Bununla birlikte, işte yeni yürümeye başlayan çocuklarda DEHB'nin bazı potansiyel belirtileri ve semptomları:
- Hiperaktivite: DEHB'li küçük çocuklar aşırı aktif olabilir ve kısa süreler için bile hareketsiz oturamayabilirler.
- Dürtüsellik: DEHB'li küçük çocuklar sonuçlarını düşünmeden dürtüleriyle hareket edebilirler. Örneğin, diğer çocukların oyuncaklarını kapabilir veya bakmadan sokağa koşabilirler.
- Dikkatsizlik: DEHB'li küçük çocuklar, özellikle çok uyarıcı veya ilginç olmayan etkinliklere odaklanmakta veya bunlarla meşgul olmakta sorun yaşayabilir.
- Talimatları takip etmede güçlük: DEHB'li küçük çocuklar talimatları anlamakta ve takip etmekte zorluk çekebilir ve zaman zaman "kendi dünyalarında" gibi görünebilirler.
Bu davranışların birçok küçük çocuk için tipik olabileceğini unutmamak önemlidir, bu nedenle bir çocuğun DEHB olup olmadığını belirlemek için profesyonel bir değerlendirme yaptırmak önemlidir. Yeni yürümeye başlayan çocuğunuzun davranışları hakkında endişeleriniz varsa bir çocuk doktoruyla veya çocuk gelişimi uzmanıyla konuşmanız tavsiye edilir.
Yeni Yürümeye Başlayan Çocuklarda DEHB Nedenleri ve Risk Faktörleri
DEHB'nin (Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu) kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır, ancak genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynaması muhtemeldir. İşte küçük çocuklarda DEHB'nin bazı potansiyel risk faktörleri ve nedenleri:
- Genetik: DEHB genellikle ailelerde görülür, bu da genetik bir bileşen olduğunu düşündürür. DEHB'li bir ebeveyni veya kardeşi olan çocuklarda bu durumun görülme olasılığı daha yüksektir.
- Beyin yapısı ve işlevi: Araştırmalar, beyin yapısı ve işlevindeki farklılıkların DEHB'ye katkıda bulunabileceğini düşündürmektedir. Özellikle, beynin dikkat, dürtü kontrolü ve yürütme işlevini düzenleyen bölgelerinde farklılıklar olabilir.
- Çevresel faktörler: Kurşun veya böcek ilacı gibi toksinlere maruz kalma, erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve hamilelik sırasında annenin sigara içmesi DEHB riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir.
- Gelişimsel gecikmeler: Dil gelişimi veya motor beceriler gibi gelişimsel kilometre taşlarında gecikmeler yaşayan küçük çocukların DEHB geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir.
- Travma ve stres: Travma, ihmal ve kronik stres bazı çocuklarda DEHB gelişimine katkıda bulunabilir.
DEHB'li tüm çocukların aynı risk faktörlerine veya nedenlerine sahip olmadığını ve bu risk faktörlerine veya nedenlerine sahip tüm çocukların DEHB geliştirmeyeceğini unutmamak önemlidir. Yeni yürümeye başlayan çocuğunuzun davranışları hakkında endişeleriniz varsa değerlendirme için bir uzmana sevk edilmesinin gerekli olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilecek sağlık uzmanıyla konuşun.
Yeni Yürümeye Başlayan Çocuğuma DEHB Taraması Yaptırmalı Mıyım?
Yeni yürümeye başlayan çocuğunuzun davranışı veya gelişimi hakkında endişeleriniz varsa sağlık uzmanıyla konuşmak iyi bir fikirdir. DEHB (Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu) veya diğer gelişimsel veya davranışsal endişeler için bir değerlendirme için sevk gerekip gerekmediğini belirlemenize yardımcı olabilirler.
Yeni yürümeye başlayan çocuklarda DEHB için bir değerlendirme gerektirebilecek bazı işaretler şunlardır:
- Aşırı aktivite veya dürtüsellik: DEHB'li küçük çocuklar sürekli hareket halinde olabilir, sınırsız enerjiye sahip gibi görünebilir ve sonuçlarını düşünmeden dürtüsel davranabilir.
- Odaklanma güçlüğü: DEHB'li küçük çocuklar, özellikle sessiz veya daha az uyarıcı ortamlarda dikkatlerini vermekte zorluk çekebilirler.
- Saldırganlık: DEHB'li bazı küçük çocuklar öfke nöbetlerine eğilimli olabilir, kolayca sinirlenebilir veya başkalarına karşı saldırgan olabilir.
- Gelişimsel gecikmeler: Yürüme, konuşma veya sosyalleşme gibi gelişimsel kilometre taşlarına ulaşmada gecikmeleri olan çocuklar DEHB için daha yüksek risk altında olabilir.
Bu davranışları gösteren tüm küçük çocuklarda DEHB olmadığını ve DEHB olan tüm çocukların aynı belirtileri göstermediğini unutmamak önemlidir. Çocuk doktoru, gelişimsel çocuk doktoru veya çocuk psikoloğu gibi bir uzman tarafından yapılan değerlendirme, yürümeye başlayan çocuğunuzda DEHB veya başka bir gelişimsel veya davranışsal endişe olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.
Çocuğunuza DEHB teşhisi konulursa, kapsamlı bir tedavi planı ilaç, davranışsal müdahaleler ve terapiyi içerebilir.
Çocuklar İçin DEHB Tedavileri ve İlaçları
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çocukları etkileyen ve yetişkinlikte de devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB'nin tedavisi olmamakla birlikte belirtileri yönetmeye ve çocuğun yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilecek tedaviler ve ilaçlar vardır.
- Davranışsal terapi: Davranışsal terapi, DEHB'li çocuklara olumsuz davranışların yerine yeni davranışlar öğretmeye odaklanır. Terapist, çocuğun daha iyi başa çıkma becerileri geliştirmesine ve sosyal etkileşimlerini iyileştirmesine yardımcı olmak için olumlu pekiştirme, belirteç ekonomisi ve ebeveyn eğitimi gibi teknikler kullanabilir.
- Ebeveyn eğitimi ve öğretimi: Ebeveynler çocuklarda DEHB'nin yönetilmesinde kritik bir rol oynar. Ebeveyn eğitim programları, ebeveynleri bozukluk hakkında eğitmeyi ve onlara çocuklarının semptomlarını yönetme stratejilerini öğretmeyi amaçlamaktadır. Ebeveynlere ayrıca semptomları yönetmeye yardımcı olmak için çocuğun günlük yaşamında nasıl yapı ve rutin sağlayacakları da öğretilebilir.
- İlaçlar: Çocuklarda DEHB'yi tedavi etmek için ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanmış, uyarıcı ve uyarıcı olmayan ilaçlar da dahil olmak üzere çeşitli ilaçlar vardır. Metilfenidat (Ritalin) ve amfetaminler (Adderall) gibi uyarıcı ilaçlar, beyindeki dopamin ve norepinefrin seviyelerini artırarak odaklanmayı ve dikkati geliştirmeye yardımcı olur. Atomoksetin (Strattera) gibi uyarıcı olmayan ilaçlar beyindeki norepinefrin seviyelerini artırarak çalışır.
- Diyet değişiklikleri: Bazı çalışmalar, bazı diyet değişikliklerinin çocuklarda DEHB semptomlarını yönetmeye yardımcı olabileceğini öne sürmüştür. Bunlar arasında yapay renk ve tatların ortadan kaldırılması, omega-3 yağ asitlerinin artırılması ve şeker ve kafein alımının azaltılması yer almaktadır.
Her çocuğun kendine özgü olduğunu ve bir çocuk için işe yarayan bir şeyin başka bir çocuk için işe yaramayabileceğini unutmamak önemlidir. Tedavi planları çocuğun ihtiyaçlarına göre uyarlanmalıdır ve yukarıdaki yaklaşımların bir kombinasyonunu içerebilir. Çocuğunuz için en iyi tedavi yöntemini belirlemek için bir sağlık uzmanıyla yakın iş birliği içinde çalışmanız önemlidir.
DEHB ve Otizm Spektrum Bozuklukları (OSB'ler) Arasındaki Fark Nedir?
DEHB ve otizm spektrum bozuklukları (OSB'ler) çocukları etkileyebilen iki farklı nörogelişimsel bozukluktur. Belirtilerde bazı örtüşmeler olsa da, iki bozukluk farklı özelliklere sahiptir.
DEHB öncelikle dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik ile karakterizedir. DEHB'li çocuklar dikkatlerini toplamakta, talimatları takip etmekte ve görevleri tamamlamakta zorlanabilirler. Ayrıca dikkatleri kolayca dağılabilir, sıralarını beklemekte zorlanabilir ve dürtüsel davranışlar sergileyebilirler.
Öte yandan, OSB'ler sosyal iletişim ve etkileşimdeki zorlukların yanı sıra tekrarlayan davranışlar ve ilgi alanları ile karakterize edilir. OSB'li çocuklar göz teması kurmakta, sosyal ipuçlarını anlamakta ve sohbet etmekte zorlanabilirler. Ayrıca el çırpma, ileri geri sallanma veya belirli kelimeleri veya cümleleri tekrarlama gibi tekrarlayan davranışlar sergileyebilirler.
Her iki bozukluk da bir çocuğun okulda ve sosyal ortamlarda işlev görme becerisini etkileyebilirken, DEHB tipik olarak OSB'lerden daha erken teşhis edilir. DEHB ayrıca erkeklerde kızlardan daha sık teşhis edilirken, OSB'ler cinsiyetler arasında daha eşit dağılım gösterir.
DEHB ve OSB'nin bazı durumlarda birlikte ortaya çıkabileceğini unutmamak önemlidir. Her iki bozukluğu da olan çocuklar dikkat ve hiperaktivitenin yanı sıra sosyal iletişim ve etkileşim zorluklarıyla da mücadele edebilir. Bir uzman tarafından yapılacak kapsamlı bir değerlendirme, bu bozukluklardan birine veya her ikisine sahip bir çocuk için en iyi tedavi yönteminin belirlenmesine yardımcı olabilir.