Yürüteç Nedir?
Halk arasında “Örümcek” adı verilen yürüteç hem dünyada hem de ülkemizde tercih edilen en popüler bebek eşyaları arasında yer alır. Bebeğin daha kolay yürümesini destekleyen, aynı zamanda çevresinde bulunan oyuncaklar sayesinde çocuğunuzun huzursuzluk çıkarmasını önleyen yürüteç, tekerlekli bir araçtır.
Oyuncaklı ve müzikli modelleri bulunan yürüteçler bebeğin dengede durması ve yürümesini sağlarken kucağa alışmasının da önüne geçer. Bebek büyüteçle sadece yürümeyi öğrenmez, aynı zamanda oyun da oynayabildiği için ebeveynler gün içerisinde ev işlerini rahatlıkla halledebilir.
Pek çok ebeveynin yürüteç almayı tercih etmesinin sebebi yukarıda bahsettiğimiz konulardır. Peki, bebeğin hem hareket edip yürümesini hem de oyun oynayıp eğlenceli vakit geçirmesini sağlayan yürüteçler, gerçekten faydalı mı?
Bebeklerde Yürüteç Kullanımı Sağlıklı Mı?
Yürüteç; beşik, bebek arabası, ana kucağı gibi bebek bakımı için tercih edilen eşyalar arasında yer alır. Bebeğin yürümesine destek olduğu söylenen yürüteç, daha çok ebeveynlerin işini kolaylaştırması bakımından dikkat çeker.
Oysa uzmanlar, anne babaları tarafından bebeğin yürümesine destek olması için alınan yürüteçlerin çocuğun gelişimine faydadan çok zarar verdiği görüşünde birleşir. ABD ve Kanada’da yapılan araştırmalar neticesinde uzmanlar, yürütecin bebeklerde kas gelişimini olumsuz etkilediği, düşme sonucu kafa travmasına neden olduğu görüşünde birleşir.
Yürüteç, bebeğin hareket imkanını arttırsa da doğal yürüme evresi olarak adlandırılan refleks; tam basamadığı çökme, istemli ayağa kalkma ve sıralama – yürüme, dönemlerinin durmasına neden olur.
Bebeğin motor becerilerini kazanmaya başladığı bir süreç vardır. Bu aşamada bebek yürümeyi de içine alan bazı gelişimler gösterir. Tutma, kavrama, oturma, emekleme, yürüme, konuşma, bağırsakları ve idrar torbasını kontrol etme gibi motor becerilerinin gelişimi, bebeğin hem psikolojik hem de fiziksel olgunlaşmasına katkı sağlar.
Oturma, ayakta durma, yürüme gibi motor becerisi isteyen hareketlerin yapılmasını sağlayan yürüteç, çocuğun fiziksel olgunlaşma sağlamasının önüne geçer. Daha omurgası gelişmeden oturması bebekte omurga, kalça ve duruş bozukluğuna neden olabilir.
Ayrıca motor beceri bebeğin sadece fiziki değil psikolojik gelişimine de katkı sağlar. Bu beceri döneminin sekteye uğraması, fiziksel olgunlaşmasının yanında psikolojik erişimine de zarar verebilir. Nasıl okullarda çizgi çizmeyi öğretmeden harfleri yazdırmıyorlarsa, bebeklerde de oturma, yuvarlanma ve emekleme olmadan yürüme olmamalıdır.
Yürüteç Kullanımının Zararları
Halk arasında özellikle erkek çocuklarında kullanımın zararlı olduğu söylense de sadece erkek değil, kız bebeklerin gelişimini de olumsuz etkileyen yürüteçlerin aslında pek bir katkısı yoktur. Aksine bebeğin motor becerilerinin oluşumuna zarar verip, kas ve iskelet gelişimini de olumsuz etkilediği için uzmanlar tarafından tavsiye edilmez.
Uzmanların tavsiye etmediği bir ürün olan yürütecin bebekler için zararları ise aşağıdaki gibidir:
-
Bebeğin vücudu henüz yerçekimine hazırlıklı değilken yürüteçte yığılarak duracağı için omurgada skalyoz ya da kifoz gibi eğriliklere neden olabilir.
-
Ayakları henüz basmaya hazırlıklı olmadan zemine temas edeceği için bebeğin ayağında deformiteler oluşabilir.
-
Bebeğin kalça yapısı henüz gelişmediği için oturma esnasında vücudun tüm yükü simetrik ya da asimetrik bir şekilde kalçaya yüklenir. Bu da bebekte kalça rahatsızlıklarının oluşmasına zemin hazırlayabilir.
-
Yürüteç bebeğin hızlı yürümesine yardımcı olduğu için tercih edilse de bebek aslında yürüme yerine itme yaparak hareket eder. Özellikle çocuğun bacak boyunun kısa olduğu durumlarda tam basma değil parmak ucunda basma gerçekleşir. Bu durum da ilerleyen zamanlarda çocuğun parmak ucunda yürümeye alışmasına neden olabilir.
-
Yürüteçlerin alt kısmı tekerlekli olduğu için düz zeminde hareket sıkıntısı yaşamazken kalın bir halı ya da kapı eşiğinde bebeğin takılıp düşmesine neden olabilir. ABD’de yapılan araştırma sonucunda 1 – 2 yaş arası bebeklerde görülen kafa travmalarının %90 oranında yürüteç kazalarından kaynaklandığı tespit edilmiştir.
-
Yürüteç bebeğin kısıtlı bir alanda hareket etmesine neden olduğu için psikolojisini de olumsuz etkileyebilir.
Doğal büyüme süreci bebeğin motor becerilerinin gelişimi için son derece önemlidir. Bu süreç sadece fiziken değil, sinir sisteminin gelişimine de katkıda bulunur. Motor fonksiyonlarını kontrol edebilmesi, bedeninin yeterli olgunluğa ulaşabilmesiyle gerçekleşir. Bu sebeple fiziki gelişimini sekteye uğratan yürütecin özellikle de emekleme döneminde kullanılmaması, uzmanlar tarafından tavsiye edilmektedir.
Yürütecin Bebeğin Fiziksel Gelişimine Olumsuz Etkileri
Bebeklerde doğal bir gelişim evresi vardır. Yürümeye başlamadan önce başı dik tutmayı öğrenirler. Daha sonra yuvarlanma, oturma, emekleme, ayağa kalkma, düşme, yeniden ayağa kalkıp adım atmaya başlama gibi evrelerden oluşan doğal yürüme evresi, bebeğin kas ve kemik gelişimi ile olur.
Yürüteç ise bu doğal evrenin bozulmasına ve bebeğin kas, kemik yapısı hazır olmadan ayakta durmasına neden olur. Yürütecin pazarlama stratejisi bebeğin daha erken yürümeyi öğrenmesi üzerine kurulsa da aslında yürümeye bir katkısı yoktur.
Bebeğin oturmayı öğrenmesi, kas ve kemik yapısının gelişmesi için belli bir zaman geçmesi gerekir. Fakat yürüteçle bebeğin herhangi bir kas gelişimi tamamlanmadan oturma, basma gibi eylemler yapılır. Bu da bebekte kalça, ayak, omurga ve kas yapısında gelişim bozukluğuna neden olabilir.
Yürütecin bebeğin gelişimine zarar vermesi dışında kazalara yol açması da çocuğun fiziksel olarak zarar görmesine neden olabilir. Bebeğin yürüteçten düşmesi, masa örtüsünü çekip başına masanın üzerinde duran vazo, biblo ya da çerçeveyi düşürmesi yaşanabilecek yürüteç kazaları arasında yer alır.
Bebeğin daha çabuk yürümesine yardımcı olur inanışının aksine olgunlaşma sürecinde kesintiye neden olan yürüteç, kazalara da davetiye çıkardığı için tavsiye edilmez. Çocuğun mental ve fiziki gelişimi için olumlu sonuçlar doğurmadığından kullanımı uzmanlar tarafından önerilmez.
Yürütecin Bebeğin Psikolojik Gelişimine Olumsuz Etkileri
Yürütecin bebeğin sadece fiziksel değil, psikolojik gelişimine de olumsuz etkileri vardır. Örneğin, hareket etmesini sağlamasına rağmen kısıtlı bir alanda hareketine olanak verdiği için istediği yere ilerleyemeyen bebeğin psikolojisine de zarar verebilir.
Bebeğin yürüteçle geçireceği bir kaza, erken dönem psikolojik gelişimine olumsuz etki edebilir. Kafa travmasının kişide yarattığı ciddi psikolojik sorunlar vardır. Yürüteçle başı çarpmanın yaratacağı bir kaza, ilerleyen dönemde çocukta olumsuz bir psikolojik gelişime yol açabilir.
Bebek büyütmek yorucu bir süreç olabilir. Konuşamayan, yürüyemeyen, yetişkin bir insanın yaptığı birçok şeyi yapamayan bebekler, büyüme süreci boyunca ebeveynleri zorlayabilir. Fakat sağlıklı bir bebek büyütmek istiyorsanız ona zaman ayırmalısınız.
Bu sebeplerden dolayı bebeğin yürüteçle zaman geçirmesini sağlamak yerine ona güvenli bir alan oluşturmalı ve o alanda oyun oynaması, emeklemesi, yuvarlanmasını sağlamalısınız. Böylece çocuğun motor becerilerinin gelişimine katkı sağlarken öğrenmesi ve psikolojisine de faydalı olmuş olursunuz.